Werken in ploegen maakt dat je specifieke afspraken maakt rond arbeidsduur, overwerk, daggrens, weekgrens, ploegenpremies, inhaalrust voor wie werkt in ploegen.
Werken in ploegen
Wat is ploegenarbeid?
Definitie
We spreken van ploegenarbeid wanneer:
- de ploegen elkaar zonder onderbreking opvolgen of hoogstens gedurende de helft van de normale dagtaak samenwerken;
- de ploeg minstens uit 2 werknemers bestaat;
- de ploegen die elkaar aflossen ongeveer uit een gelijk aantal werknemers bestaan.
De ploegen kunnen:
- continuarbeid verrichten. Dat wil zeggen dat er alle dagen van de week wordt gewerkt inclusief op zondag en ’s nachts;
- semi-continuarbeid verrichten. Dat wil zeggen dat dat er alle dagen van de week wordt gewerkt inclusief ‘s nachts, maar niet tijdens het weekend of op zondag.
- niet-continuarbeid verrichten. Dat wil zeggen dat er gedurende het weekend, op zondag of ‘s nachts niet wordt gewerkt.
Wat is de daggrens?
Wanneer ploegenarbeid wordt verricht, dan kan de arbeidsduur op maximum 11 uur per dag worden gebracht (algemene regel: 8 uur per dag). Dit moet voorzien zijn in het arbeidsreglement. In veel gevallen is er ook een cao of een KB vereist. Er is sprake van overwerk boven het 11e uur.
De daggrens kan op maximum 12 uur gebracht worden in geval van continuarbeid. Het gaat dan om ondernemingen waar het wegens technische redenen nodig is zeven dagen per week te werken. Indien het mogelijk is tijdelijk het werk te onderbreken, kan de afwijking niet worden ingeroepen. Dit moet voorzien zijn in het arbeidsreglement en vaak ook een cao. In de praktijk wordt over de invoering van continuarbeid meestal onderhandeld met de vakbonden. Hier is er sprake van overwerk boven het 12e uur.
Hoe zit het met de weekgrens en rustdagen?
In het kader van ploegenarbeid kunnen binnen een bepaalde periode weekprestaties van 50 uur geleverd worden (in plaats van 38 uren per week, wat de algemene regel is) . De grens van 50 uur is eveneens van toepassing op continuarbeid. Een arbeidsregime van 56 uur is wel nog mogelijk voor zover de arbeid gespreid wordt over 7 dagen per week, waarbij per dag 8 uur wordt gewerkt.
Referteperiode
De gemiddelde weekgrens moet worden nageleefd over een periode van 13 weken, dus een kwartaal. Deze referteperiode kan worden verlengd tot maximaal één jaar (annualisering) door een KB, door een sectorale of ondernemings-cao en bij ontbreken door een wijziging van het arbeidsreglement.
Bij het einde van de referteperiode wordt dus nagekeken of de verrichte werkuren, gedeeld door het aantal weken van de referteperiode, de normale weekgrens niet overschrijden. Op geen enkel moment kan het aantal gepresteerde werkuren de normale weekgrens, vermenigvuldigd met het aantal reeds gepresteerde weken of fracties van weken, met meer dan 65 overschrijden.
Inhaalrust
Voor de toepassing van deze regel wordt voor de berekening van de gemiddelde arbeidstijd rekening gehouden met periodes van schorsing van de arbeidsovereenkomst, zoals bepaald in de Wet op de arbeidsovereenkomsten (jaarlijkse vakantie, ziekte, ongeval, klein verlet, enz...), alsook met feestdagen en bij cao bepaalde rustdagen. De arbeidsuren bovenop de normale weekgrens moeten worden ingehaald onder de vorm van rustdagen. Normaal moet de inhaalrust zo worden georganiseerd dat de weekgrens is nageleefd binnen de referteperiode.
De inhaalrust moet dus samenvallen met een dag waarop de werknemer normaal moet werken en telt als arbeidstijd mee voor de berekening van de gemiddelde arbeidsduur. De inhaalrust beloopt 1 volle dag per 8 uur overschrijding. De overblijvende uren worden ingehaald op om het even welke manier. De wet laat toe dat de inhaalperiode van de overschrijdingen mits wijziging van het arbeidsreglement tot één jaar wordt verlengd.
Bij uitzondering op hetgeen voorafgaat, moet de inhaalrust in bepaalde gevallen onmiddellijk worden genomen, dus voor het einde van de referteperiode.
- Bij tijdelijke werkloosheid worden de inhaalrustdagen verrekend vóór de werkloosheidsperiode ingaat.
- In de andere gevallen van schorsing van de arbeidsovereenkomst (ziekte, enz.) wordt de inhaalrustdag toegekend in de loop van het kwartaal dat volgt op dit waarin hij normaal moest worden genomen.
- Als de arbeidsovereenkomst een einde neemt, dan betaalt de werkgever, samen met de andere sommen die hij aan de werknemer is verschuldigd, het loon van de inhaalrustdagen die nog niet werden genomen. Het recht op werkloosheidsuitkeringen wordt a rato van die dagen uitgesteld.
Als hij wordt afgedankt, kan de werknemer tijdens zijn vooropzeg de inhaalrustdagen nemen waar hij nog recht op heeft. De opzegtermijn wordt dan verlengd.
Wat met mijn loon?
Opdat het loon van de werknemer die in ploegen werkt niet te zeer varieert, krijgt de werknemer bij elke betaling het loon met betrekking tot de normale weekduur. Het loon voor de uren die boven deze grens zijn gepresteerd, wordt gestort op het moment dat hij de inhaalrust neemt, conform de barema’s en index die op dat moment van toepassing zijn. Het overloon verschuldigd bij overwerk wordt echter betaald als het gepresteerd wordt.
Ploegenpremies? Extra vrije dagen?
De specifieke afspraken rond bv. ploegenpremies, bijkomende vrije dagen, enz. worden niet door de arbeidswet geregeld. Hierover worden afspraken vastgelegd in sectorale en ondernemingscao’s. De enige uitzonderingen hierop zijn de nationale cao nr. 46 over nachtarbeid en de Wet Welzijn die soms ook bepalingen m.b.t. de veiligheid en de gezondheid die vooral belangrijk zijn voor ploegenarbeid.
Alle werknemers die in ploegen werken (al dan niet ’s nachts) hebben gelijke rechten als werknemers in gewone arbeidsregelingen, inzake:
- vakbondsvertegenwoordiging en deelname aan vakbondsactiviteiten;
- algemene en beroepsopleiding;
- hygiëne, veiligheid en geneeskundige verzorging;
- sociale infrastructuur.
Bij de samenstelling van de vakbondsafvaardiging moet rekening worden gehouden met de werknemers tewerkgesteld in ploegen.
Meer info voor leden
Raadpleeg de fiches van de Wegwijzer sociale wetgeving van het ACV. Over dit onderwerp kan je volgende fiche(s) als pdf-bestand downloaden (inloggen):
- De arbeidsduur bij voltijdse arbeid (luik D ploegenarbeid)
- Zin om de volledige ACV-Wegwijzer sociale wetgeving te consulteren? Surf naar onze 'Wegwijzer'. Daar vind je alle fiches netjes en gestructureerd bij elkaar gezet. Een extra ledenservice!